قهوه همواره از زمانی که کشف شد، توسط ادیان و مذاهب مختلف به ویژه اسلام مورد بحث و حتی ممنوعیت قرار گرفته است. قهوه پس از کشف در اتیوپی به شبه جزیرۀ عربستان رسید و به دلیل آب و هوای مناسب یمن، در آنجا کشت شد و در جوامع اسلامی آن زمان به وفور مصرف می‌شد. قهوه‌ای که در یمن کشت می‌شد، همان گونۀ عربیکا بود و دلیل نام عربیکا هم همین است. قهوه نیز آن زمان در ایران مصرف زیادی داشته است و اسم قهوه خانه نیز از همان زمان ماندگار شده است.

این که چرا در طول تاریخ از زمان کشف قهوه تا دورۀ معاصر قهوه همواره مورد بحث عالمان دینی مسلمان بوده است، به چند دلیل بستگی دارد که به طور مختصر و مفید به آنها اشاره می‌کنیم.

 1- پس از مصرف قهوه، سطح انرژی و شادمانی افراد تغییر می‌کند. به همین دلیل فقها و عالمان دینی آن زمان خیال می‌کردند مانند شراب هر چیزی باعث تغییر و دگرگونی احوال انسان شود، مصرفش جایز نیست. امروزه به دلیل پیشرفت علم، به خوبی تفاوت شراب و انواع نوشیدنی‌های الکی را با قهوه در ساختار و ترکیباتشان می‌دانیم.

2- مصرف قهوه همواره در قهوه خانه‌ها رونق داشته‌است و قهوه خانه‌ها به محل اجتماع مردان تبدیل شده‌بود و در آنجا در مورد انواع مشکلات سیاسی و اجتماعی صحبت می‌کردند و این امر قدرتمندان سیاسی را می‌ترساند که مبادا قدرت سیاسی‌شان به خطر بیفتد. به همین دلیل از فقها و عالمان دینی می‌خواستند که قهوه را ممنوع کنند و همچنین از کسانی که نوشیدن آن را ممنوع کرده‌بودند، حمایت می‌کردند. اگر چه قدرت آنها در طول زمان مصرف قهوه به قهوه غالب نشد و فقط توانستند حدود سال 1511 میلادی، قهوه را توسط علما و فقها ممنوع و حرام اعلام کنند. این ممنوعیت به این دلیل بود که با جمع شدن مردان در قهوه خانه‌ها و صحبت در مورد نارسایی‌های سیاسی، ممکن بود ریشه‌های حکومت وقت ضعیف شود و در نهایت از بین برود.

3- واژۀ قهوه، یکی از موضوعات مورد بحث در این مطلب است که همواره در مورد آن اختلاف نظر زیادی وجود داشته است. فرهنگ‌نویسان عرب می‌گویند واژۀ قهوه در اصل نام گونه‌ای شراب بوده‌است که سپس نام این نوشیدنی شده است. به دلیل تلخی و سیاهی (و اثرات کافئین) در نوشیدنی قهوه، احتمال می‌رود نام آن را از گونه ای شراب انتخاب کرده باشند. همچنین گفته می‌شود قهوه عربی شدۀ واژۀ کفا یا کافا است که در اصل نام منطقه و شهری در جنوب غربی اتیوپی است که گیاه قهوه، نخست در آنجا یافت شده‌است. همچنین می‌گویند ریشۀ این واژه، فعلِ «قها» به‌معنی بی‌اشتها بودن است؛ زیرا در گذشته تصور بر این بود که این مایع باعث بی‌اشتهایی می‌شود.

4- قهوه کپی لواک نیز یکی دیگر از مباحث مطرح شده در دین اسلام پیرامون قهوه است. قهوۀ کپی لواک توسط موجودی به نام گربۀ زباد تولید می‌شود. این حیوان چه به صورت دست‌آموز و چه وحشی، بهترین دانه‌های قهوه را می‌خورد و سپس هستۀ آن را هضم نشده، دفع می‌کند. کارگران هم در سطح مزارع مدفوع این موجود را برداشته و دانه‌های قهوۀ آن را به قیمت بالا (گرانترین قهوۀ دنیا) به فروش می‌رسانند. برخی فقهای دینی در اسلام مدفوع هر حیوان حرام گوشتی ( که دارای خون جهنده است) را نجس و حرام می‌دانند، پس مصرف آن جایز نیست. برخی دیگر می‌گویند اگر آن شیء خورده شده مانند هستۀ خرما باشد و پس از دفع شدن تغییر چندانی در حالت اولیه‌اش ایجاد نشود، تنها متجنس می‌باشد و قابل پاک شدن است.

قهوۀ کوپی لواک آنقدر قیمت بالایی دارد که در ایران به سختی پیدا می شود.

البته اگر به بنده (مؤلف این مطلب) بستگی داشته باشد، می‌گویم به دلیل بهره وری از یک حیوان آزاد و به بند کشیدن آن توسط سودجویان، مصرف این قهوه از نظر اخلاقی صحیح نمی‌باشد.

یکی از مباحثی که برخی اوقات پیرامون قهوه شکل می‌گیرد، بیان احادیث مختلف از پیامبر مسلمانان و ائمۀ شیعیان در مورد قهوه است که البته با اشاره به چند نکتۀ بالا که خدمتتان عرض کردیم ( به ویژه شناخت واژۀ قهوه) می توانیم دریابیم که یا این احادیث سندیت علمی ندارند یا در آنها به قهوه اشاره نشده است و به اشتباه توسط برخی افراد، به نوشیدنی قهوه ربط داده شده‌است.

اسلام در قرن هفتم میلادی ظهور کرد و قهوه در قرن یازدهم میلادی کشف شد، پس اگر حدیث یا گفته‌ای از پیشوایان دینی مسلمانان در جایی خواندید، به احتمال زیاد سندیت علمی ندارد یا مانند مطلب زیر، اصلاً صحبتی از قهوه مطرح نیست. رواج قهوه در جامعۀ مسلمانان به چند قرن پس از ظهور اسلام و حکومت های اسلامی چند قرن پس از آن بر می گردد. به همین دلیل اگر حکمی منوط بر منع مصرف قهوه توسط کسی منتشر شده است، حکم جامعی نیست و توسط پیامبر و امامان گفته نشده است.

مطلبی که در ادامه بیان می کنیم، از لینک زیر کپی شده است، چرا که در این مورد ما دانش دینی نداریم و دوست نداریم خودمان در مورد این موضوع چیزی بنویسیم، و لذا تصمیم گرفتیم آن را از منبعی دینی کپی کنیم.

https://www.islamquest.net/fa/archive/fa93545

آیا حدیث «شاربون بالقهوات» که یکی از نشانه‌های آخرالزمان معرفی شده است، دارای سند است؟ منظور از آن چیست؟

در ارتباط با پرسش باید گفت عبدالله بن مسعود می‌گوید که پیامبر(ص) نوشیدن مستمر قهوه‌ها را با عبارت «شَارِبُونَ بِالْقَهَوَات» به عنوان یکی از نشانه‌های آخرالزمان بیان فرمود:

«پس از من گروهی می‌آیند که غذاهاى رنگین و گوارا می‌خورند، چهارپایان را سوار می‌شوند، زنان مانند زنی که براى شوهر آرایش می‌کند، آرایش می‌کنند و آرایش خود را مانند زنان به دیگران نشان می‌دهند. لباسشان لباس پادشاهان ستم‌گر باشد. اینان در آخرالزمان منافقان امت هستند و قهوه می‌خورند و قماربازی می‌کنند.»

اما باید دانست که مراد از «قهوه» در متون کهن تاریخی و روایی – از جمله روایت بالا –  همان «خمر» و شراب مست کننده است و کتاب‌های لغت نیز به این موضوع اشاره کرده‌اند و اساساً نوشیدن چیزی که امروزه به نام قهوه مشهور است، در زمان معصومان(ع) و بین مسلمانان رایج نبود تا بخواهیم این روایت را ناظر بر کراهت نوشیدن قهوه بگیریم.

از این‌رو، قهوه و هر نوشیدنی مشابه اگر مست‌کننده نبوده و برای بدن، ضرری قابل توجه نداشته باشد، خوردنش مجاز خواهد بود.

بر این اساس، نیازی به بررسی سندی روایاتی نداریم که نکوهش قهوه از آنها برداشت می‌شود؛ زیرا همان‌گونه که گفته شد، «قهوه» در آنها در ارتباط با نکوهش شراب‌خواری است که حرمتش در قرآن کریم آمده و مسلّم است.